รีวิวหนังสือ: The Headspace Guide to Meditation and Mindfulness

หนังสือเล่มนี้อยู่ในรายชื่อของ 5 หนังสือเล่มโปรดของบิล เกต (5 books I loved in 2018) ซึ่งเขาเล่าว่าทั้งตัวเขาและภรรยากำลังสนใจเรื่องการฝึกสมาธิ หนังสือเล่มนี้ทำหน้าที่เป็นบทเรียนเริ่มต้นในเรื่องการฝึกสมาธิและเจริญสติเป็นอย่างดี ด้วยวิธีสอนที่เข้าใจง่าย

หนังสือเล่มนี้แต่งโดยชาวอังกฤษชื่อ Andy Puddicombe ซึ่งนักเขียน นักพูด ครูฝึกสอนสมาธิ และยังเป็นผู้ร่วมก่อตั้งบริษัท Headspace ซึ่งเป็นบริษัทที่ผลิตApplication ที่ไว้ช่วยในการฝึกสมาธิและกำลังได้รับความนิยมเป็นอย่างสูงในต่างประเทศ 

Andy เริ่มสนใจในการฝึกสมาธิตั้งแต่อายุ 18 ปี หลังจากเห็นเพื่อนสนิทเขาฆ่าตัวตายต่อหน้าต่อตา เขาพบว่าตัวเขาไม่สามารถดำเนินชีวิตได้ปกติต่อไป จึงตัดสินใจลาออกจากมหาลัยและบวชเป็นพระตามสถานที่และวัดต่างๆ ตามประเทศต่างๆจนได้อาจารย์ที่เขาพบว่าใช่ที่สุด จนผ่านไป 10 ปีจึงสึกออกมา และได้มาก่อตั้งบริษัท Headspace เพื่อที่จะเผยแพร่ความรู้เรื่องการทำสมาธินี้ให้กับคนทั่วไป ในทางที่ง่ายและปฏิบัติได้จริง

เขากล่าวว่าการทำสมาธิ (Meditation) นั้นก็เปรียบเหมือนที่การออกกำลังกายคือการบริหารกล้ามเนื้อ การทำสมาธิก็คือการบริหารจิตใจ และเป็นสิ่งที่คุณต้องฝึกทำเองเหมือนการชิมรสอาหารจึงจะรู้ได้ว่ามันเป็นอย่างไร 

โดยหลักๆแล้วเขากล่าวว่าการทำสมาธิ (Meditation) นำไปสู่ สติ (Mindfulness) และการมีสติก็นำไปสู่การเกิดของ Headspace โดยเขานิยามคำว่า Headspace คือภาวะที่เรารู้สึกสงบ รู้สึกพอใจ โดยมันจะมีอยู่ในอารมไหนก็ได้ ไม่ว่าจะเป็นช่วงที่เรามีความสุข เศร้า เสียใจ โกรธ ต่างกับความสุข (Happiness) ซึ่งเป็นอารมณ์ที่เกิดเพียงชั่วคราว

ในหนังสือนี้จึงเป็นการเน้นวิธีการทำสมาธิเป็นหลัก เพื่อนำไปสู่การเกิด Headspace โดย Andy แบ่งขั้นตอนการทำสมาธิ 3 ขั้น คือ
      1. Approach : ศึกษาว่าอารมณ์คืออะไร และการทำสมาธิคืออะไร ในขั้นนี้เขาได้เล่าประสบการณ์ว่าแรกเริ่มที่ทำสมาธิ เขาก็มีจิตฟุ้งซ่านอย่างมาก และประสบกับอารมณ์ต่างๆมากมายในระหว่างการทำสมาธิ ซึ่งแรกเริ่มเขาพยายามมจะต้านความคิดฟุ้งซ่านต่างๆนี้ แต่เมื่อเขายิ่งต่อต้าน มันก็ยิ่งเกิดมากขึ้น จนเมื่อได้รับการสังสอนจากอาจารย์เขาว่า การฝึกสมาธินั้นไม่ใช่การพยายามที่อยู่ในสภาวะ ไม่คิด แต่เป็นการฝึกให้อยู่ในสภาวะ ไม่ควบคุม (giving up control) คือ พยายามวางจิตใจให้อยู่ในสภาวะธรรมชาติ (own natural awareness) ไม่ให้จิตใจตกอยู่ในความคิดที่ก่อให้เกิดความเครียด และไม่เกิดประโยชน์ ปล่อยให้ความคิดและอารมณ์ต่างๆเกิดขึ้น และรับรู้ว่ามันเกิดขึ้น การฝึกจิตใจแบบนี้ ก็จะทำให้จิตใจมีพื้นที่มากขึ้น มีช่องให้ความคิดดีๆมีประโยชน์เกิดได้มากขึ้น

     2. Practice : คือการปฏิบัติ ซึ่งการทำสมาธินั้นไม่ใช่เพียงการนั่งขัดสมาธิหลับตา แต่การทำสมาธินั้นมีวิธีหลากหลายมากมายตามแต่วัฒนธรรมนั้นๆ แต่โดยหลักแล้วการทำสมาธิ มีองค์ประกอบ 2 ประการคือ 
         1.  Concentration : คือการหาสิ่งให้จิตเพ่งโฟกัสอยู่กับมัน อาจจะเป็นสิ่งภายนอก เช่น วัตถุ เสียงสวดมน หรือ สิ่งภายใน เช่น ลมหายใจ ความรู้สึกที่เกิดขึ้นรอบๆตัว ภาพจินตนาการของจิตใจ
         2.  Clarity : ความสงบของจิตใจ ซึ่งเป็นผลตามมา
โดยตัวผู้เขียนได้นำเสนอวิธีการทำสมาธิโดยใช้เวลา 10 นาที ชื่อว่า “Take 10” (สามารถศึกษาวิธีนี้ได้จาก Application Headspace)

     3. Integration : คือการประยุกต์นำการฝึกสมาธิ การมีสติ มาผสานรวมกับการใช้ชีวิตประจำวัน การที่คุณฝึกให้มีสติอยู่ตลอดกับการกระทำต่างๆนั้น ก็จะทำให้คุณสงบขึ้น เมื่อคุณสงบคุณก็จะมี Clarity มากขึ้น เมื่อคุณมี Mindfulness มากขึ้น ก็จะทำให้สู่ภาวะ Headspace มากขึ้น ในบทนี้ผู้เขียนได้แนะนำวิธีการเจริญสติในอิริยาบทต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นการเดิน การกินอาหาร การวิ่ง และการนอนหลับ