รีวิวหนังสือ: เศรษฐกิจโลก 1,000 ปี – เรียนรู้อดีต เพื่อเข้าใจอนาคต

เศรษฐกิจโลก 1,000 ปี Part I

1000 ปีแรก

1. ยุคกลาง ค.ส. 1100 – ค.ศ. 1299

• โลกมีประชากรประมาณ 400 ล้านคน, 100 ล้านอยู่ที่จีน 90ล้านอยู่ที่ อินเดีย มีเพียง 60 ล้านคน อยู่ที่ทวีปยุโรป
• เป็นยุคหลังจากโรมันล่มสลาย ดินแดนถูกแบ่งเป็นแคว้นเล็กๆย่อยๆ มีระบบ Feudalism เป็นระบบเศรษฐกิจหลัก นั่นคือ กษัตริย์จะมอบหมายที่ดินให้ขุนนางดูแล ขุนนางก็แบ่งที่ดินให้ชาวนาทำการเกษตร และมีการแบ่งผลผลิตกับขุนนางตามที่จะตกลงกัน
• ระบบเศรษฐกิจยุคกลางเป็นแบบพึ่งพาตนเอง อาศัยผลผลิตจากภายในอาณาเขตตัวเอง มีการซื้อขายแลกเปลี่ยนระหว่างเขตแดนอื่นน้อยมาก
• เป็นช่วงที่มีสงครามภายใน และระหว่างอาณาจักรกันบ่อย และเป็นช่วงที่คริสต์ศาสนาเข้ามามีบทบาทสำคัญ ผู้คนศรัทธาเทิดทูนอย่างมาก มีศิลปะแบบ Gothic เกิดในช่วงยุคนี้
• และมีสงครามที่ยาวนานที่สุดเกิดในยุคนี้เช่นกัน (200 ปี) นั่นคือสงครามครูเสด เป็นความขัดแย้งระหว่างชาวยุโรป กับชาวอาหรับที่นับถือศาสนาอิสลาม
• สงครามนี้แม้ยุโรปไม่สามารถรักษากรุงเยรูซาเล็มไว้ได้ แต่ทำให้ชาวยุโรปเห็นโลกชาวอาหรับที่ก้าวหน้ามากกว่า และนำมาซึ่งจุดเปลี่ยนสำคัญ คือ
  • การกำเนิดของ เลขอารบิก แทนที่ระบบเลขโรมัน ทำให้เกิดความสะดวกอย่างมากในการทำบัญชีการค้า การแลกเปลี่ยนเงิน การคำนวณดอกเบี้ย
  • การขยายตัวการค้า เกิดชนชั้นใหม่คือ ชนชั้นพ่อค้า ซึ่งเป็นสื่อกลางในการนำสินค้าแปลกใหม่ของตะวันออกมาให้ชาวยุโรป ซึ่งมีศูนย์กลางอยู่ที่ นครเวนิส
  • การก่อตั้งมหาวิทยาลัย กลายเป็นรากฐานภูมิปัญญาของชาวตะวันตกในยุคสมัยต่อมา
  • ธนาคาร ซึ่งถือกำเนิดแห่งแรกในนครเวนิส ปีค.ศใ 1156 สาเหตุหลักเพื่อให้คริสตจักรยืมเงินไปใช้ในการทำสงครามครูเสด และให้เจ้านครเวนิสเอาไปทำสงครามการเดินเรือเพื่อคุมเส้นทางการค้า
• นอกจากทำการค้าขายกับอาหรับ ยังมีการค้าขายกับจีน ผ่านเส้นทางสายไหม
• ณ เวลานั้นจีนเป็นประเทศที่ยิ่งใหญ่ มีสิ่งประดิษฐ์มากมาย ทั้งผ้าไหม เข็มทิศ กระดาษ ธนบัตร
• การค้าขายกับจีนเฟื่องฟู ที่มีชื่อเสียงในยุคนั้น ก็คือ มาโคโปโล ที่ได้เล่าเรื่องราวอันน่าอัศจรรย์ต่างๆของจีน
• ชาวยุโรปได้ศึกษาวิทยาการใหม่ๆ แต่ความเจริญในเส้นทางการค้า ก็ทำให้เกิดสิ่งร้ายแรง นั่นคือการระบาดของกาฬโรค

2. Black Death ค.ส. 1300 – ค.ส. 1399

• กาฬโรค มีสาเหตุจากเชื้อแบคทีเรียที่อาศัยบนหมัดหนู มีรายงานระบาดครั้งแรกในจีน แพร่มาตามเส้นทางสายไหม เข้าสู่ยุโรป ในปี 1347
• โรคร้ายนี้ลามไปทั่วเมือง Messina ศูนย์กลางการค้าของอิตาลี ปัจจัยสนับสนุนที่สำคัญคือสภาพบ้านเมืองในขณะนั้นที่สกปรก ระบบสุขอนามัยย่ำแย่ มีหนูอาศัยอยู่มากมาย และระบาดจากอิตาลี ไปจนทั่วยุโรป
• กาฬโรคกินระยะเวลาระบาดตั้งแต่ 1347-1353 โดยไม่มียารักษา มีคนเสียชีวิตจากโรคนี้สูงถึง 75 ล้านคนทั่วโลก เป็นประชากรยุโรป 25 ล้านคน คิดเป็น 1 ใน 3 ของประชากรยุโรปทั้งหมด
• แม้จะเสียประชากรไปมาก แต่มันทำให้มีปัจจัยต่างๆเช่น อาหาร ที่ดิน เหลือมากขึ้นแก่ผู้รอดชีวิต มีแรงงานลดลง ค่าแรงเพิ่มขึ้น และขุนนางจำนวนมากเสียชีวิต ทำให้ระดับ Feudalism เสื่อมอำนาจลง
• ผู้คนหลุดพ้นจากการผูกติดที่ดินทำกินกับขุนนาง ย้ายถิ่นฐานกันมากขึ้น หลายๆคนผันตัวมาเป็นพ่อค้าและช่างฝีมือ
• นครรัฐฟลอเรนซ์ ขึ้นมาเป็นศูนย์กลางการค้า แทนที่เมืองเวนิส ซึ่งตระกูลเมดิซี เป็นตระกูลพ่อค้าที่มั่งคั่งที่สุด ก็เป็นผู้ปกครองนครรัฐฟลอเรนซ์นี้ และได้ก่อตั้ง Medici Bank ขึ้นมาในปี 1397
• ธนาคารแห่งนี้เป็นรากฐานสำคัญของระบบธนาคาร มีการพัฒนา
  • ระบบบัญชีคู่ : บันทึก Debit , Credit ทำให้พ่อค้ารู้ว่าเงินที่ได้มาเสียไปเป็นอย่างไร
  • ตราสารเครดิต (Letter of credit) : ตราสารที่ออกโดยธนาคารเป็นสื่อกลางสร่้างความมั่นใจระหว่างผู้ซื้อและผู้ขายว่าจะได้รับสินค้าตามช่วงเวลา และผู้ขายจะได้เงินตามจำนวนที่กำหนด
  • บริษัทโฮลดิง (Holding Company) : บริษัทที่ทำธุรกิจโดยมีรายได้จากการถือหุ้นบริษัทอื่นเป็นหลัก เป็นต้นแบบของการซื้อและควบรวมกิจการของโลกธุรกิจในเวลาต่อมา
• นอกจากเรื่องวางรากฐานระบบธนาคารแล้ว ตระกูลเมดิซียังนำเงินมาอุปถัมศิลปิน สถาปนิก เกิดสิ่งประดิษฐ์ นวัตกรรม แนวคิดต่างๆมากมาย เป็นยุคแห่งปัญญา นำพายุโรปสู่ยุค Renaissance

3. เรอเนซองซ์  คส. 1400 -1499

• ในยุคนี้ สินค้านำเข้าที่มีมูลค่ามากที่สุดคือเครื่องเทศ ซึ่งมีคุณสมบัติในการถนอมอาหาร ในสมัยที่ยังไม่มีตู้เย็น ยุโรปไม่สามารถเพาะปลูกเองได้ จำต้องนำเข้าจากอินเดีย หรือ จากตะวันออกเฉียงใต้
• เส้นทางการขนส่งเครื่่องเทศ จะต้องผ่านเมือง Constantinople (เมืองอิสตันบูลในปัจจุบัน) ซึ่งเดิมเป็นเมืองหลวงของจักรวรรดิ์ไบแซนไทน์ นับถือคริส และมีศิลปะแบบกรีกและโรมัน
• แต่ในปี 1453 ก็ถูกยึดครองโดยชาวออตโตมันเตริ์ก ซึ่งนับถืออิสลาม และก่อตั้งจักรวรรดิ์ออตโตมัน
• ปัญญาชนในกรุงคอนสแตนติโนเบิล ซึ่งมีความรู้ของกรีกละโรมัน ก็กลับมาอยู่ในนครรัฐต่างๆของอิตาลี ทำให้องค์ความรู้ทั้งศิลปะและวิทยาศาสตร์ของชาวกรีก โรมัน มาฟื้นฟูอีกครั้ง หลังจากเสื่อมลงไปในยุคมืด และเริ่มยุคแห่งการเกิดใหม่ (Renaissance)
• ปี 1448 Johann Gutenberg ได้ประดิษฐ์แท่นพิมพ์ เพื่อจุดประสงค์หลักคือพิมพ์คัมภีไบเบิล แต่หนังสืออื่นๆก็ได้อานิสงค์ และมันทำให้ความรู้ได้ถูกแพร่กระจายไปอย่างรวดเร็ว
• กลับมาที่เครื่องเทศ เนื่องจากการค้านั้นต้องผ่านออตโตมัน และออตโตมันก็ได้ให้สัมปทานการค้ากับอิตาลีอีกทอดหนึ่ง ราคาเครื่องเทศจึงพุ่งทะยาน เป็นแรงผลักดันให้ชาวยุโรปชนชาติอื่นต้องหาทางไปเอเชียด้วยตนเอง ไม่ต้องผ่านอิตาลีและออตโตมัน
• ทางเลือกใหม่ที่จะไปสู่เอเชีย จากยุโรป จึงเป็นการล่องเรือผ่านมหาสมุทรแอตแลนติก ซึ่งยังเป็นเส้นทางปริศนา ในยุคซึ่งโลกยังถูกสำรวจไม่หมด
• การจะสำรวจเส้นทางใหม่นี้จึต้องมีผู้สนับสนุนที่เพรียบพร้อม ในยุคนั้นก็คือรัฐชาติ ซึ่งมีอาณาเขตติกอยู่กับมหาสมุทรแอตแลนติก อันได้แก่ อังกฤษ ฝรั่งเศส สเปน และ โปรตุเกส

4. อินเดียคนละทวีป 1400 –1499

• ในยุคสมัยนี้ จีนก็รุ่งเรื่องเช่นกัน มีการสร้างพระราชวังต้องห้าม มีกองทัพเรือขนาดใหญ่ นำโดยเจิ้งเหอ ซึ่งเดินทางออกทะเลนำสินค้าไปแลกเปลี่ยนทั่วทวีปเอเชีย อินเดีย และตะวันออกของแอฟริกา
• ฝรั่งเศส
  • ทำสงครามร้อยปีกับอังกฤษ สิ้นสุดในปี 1453 รวบรวมอำนาจ ตั้งประเทศอังกฤษได้ ในสมัยของพระเจ้าหลยส์ที่ 11 แต่สงครามที่ยาวนาน ทำให้กำลังพลและเงินเหลือไม่พอจะทำโครงการใหญ่
• อังกฤษ
  • หลังสงครามร้อยปีกับฝรั่งเศส ก็มีสงครามภายในเพื่อหาผู้ครองบัลลังก์ของอังกฤษ ระหว่าง 2 ราชวงศ์คือ ยอร์ก และ แลงคาสเตอร์ เรียกว่า สงครามดอกกุหลาย ซึ่งกินเวลาตั้งแต่ 1455 –1487
  • ซึ่งผู้ชนะก็คือ เฮนรี จากตระกูลแลนคาสเตอร์
  • แต่เช่นเดียวกับฝรั่งเศส สงครามที่ยาวนานทำให้อังกฤษไม่สามารถทำ project ใหญ่ได้
• โปรตุเกส
  • เป็นอาณาจักรเล็กๆที่คุ้นเคยกับมหาสมุทรแอตแลนติกอยู่แล้ว จึงมีความเชี่ยวชาญด้านการเดินเรือกว่าประเทศอื่น และเชื่อว่าหากเดินเรืออ้อมทวีปแอฟริกา ก็จะเดินทางไปถึงเอเชียได้
  • ในปี 1488 กับตันชาวโปรตุเกส Bartolomeu Dias ได้เดินเรือไปถึงจุด (ที่ขณะนั้น) เชื่อว่าใต้สุดของทวีปแอฟริกา Cape of Good Hope แต่ก็ไม่สามารถพ้นแหลมนี้ไปได้ เพราะลมพายุรุนแรง
  • จนปี 1498 Vasco da Gama ก็อ้อมแหลม Good hope สำเร็จ จนไปถึงอินเดียได้ ในปี 1498
• สเปน
  • สเปนพัฒนาช้ากว่าโปรตุเกสในเรื่องการเดินเรือ การเดินเส้นทางเดียวกับโปรตุเกส จึงเป็นการตามหลัง
  • Chistopher columbus จึงเสนอว่า แทนที่จะขับเรืออ้อมแอฟริกา ก็ให้เดินเรือไปทางตะวันตก ข้าม atlastis ก็จะวนรอบโลกไปยังเอเชีย
  • ทำให้เกิดการค้นพบดินแดนใหม่ในปี 1492 ที่เขาเชื่อว่าเป็นประเทศอินเดีย
  • การค้นพบทั้งอินเดียจริงๆ และ อินเดียที่อยู่คนละทวีปของทั้งสเปนและโปรตุเกสนี้เอง กลายเป็นจุดเริ่มต้น ที่ทำให้โลกตะวันตก กำลังจะวิ่งแซงโลกตะวันออก

5. สนธิสัญญาแบ่งโลก ค.ส. 1500 – 1599

• Christopher Columbus นำสัปปะรด ยาสูบ มะเขือเทศ กลับมาให้ชาวยุโรปได้เห็นเป็นครั้งแรก … แต่ไม่มีเครื่องเทศ (เพราะไปผิดที่)
• จนภายหลัง มีนักเดินเรือชาวอิตาลีชื่อ Americo Vespusci ได้เดินเรือสำรวจ และพบว่าแท้จริงแล้ว นี่คือผืนแผ่นดินขนาดใหญ่ที่กั้นระหว่างเอเชียและยุโรป และตั้งชื่อทวีปนี้ว่า อเมริกา
• ในส่วนของ Vasco Da Gama นั้น ได้ตั้งสถานีการค้าของโปรตุเกสที่อินเดีย และสามารถขนพริกไทยดำกลับมาได้เต็มลำ – การขนส่งพริกไทยครั้งนั้น ทำกำไรได้ถึง 6000%
• ผลกำไรอันมหาศาลทำให้นักเดินเรือชาวโปรตุเกส และสเปน ต่างพยายามออกเดินทางเพื่อค้นหาดินแดนใหม่
• สเปนไปสำรวจตอนกลางและตอนใต้ของทวีปอเมริกา
• โปรตุเกส ค้นพบดินแดนทางจะวันออกของอเมิรกาตอนใต้ ซึ่งปัจจุบันคือ บราซิล เป็นแหล่งปลูกอ้อย เพื่อผลิตน้ำตาล
• 2 ประเทศนี้สามารถขยายดินแดนได้อย่างรวดเร็ว จนนำมาสู่การทำข้อตกลงเพื่อแบ่งเขตอิทธิพลโลกใบนี้ เพื่อป้องกันความขัดแย้ง เรียกว่า สนธิสัญญาตอร์เดซิยัส (Treaty of Tordesillas) โดยแบ่งโลกเป็น 2 ส่วน ตามเส้นสมมติที่ลากผ่านใจกลางของทวีปอเมริกาใต้
  • สเปนได้ดินแดนทางตะวันตกของเส้น : นั่นคือทวีปอเมริกาฝั่งตะวันตก จนสิ้นสุดที่ ฟิลิปปิน
  • โปรตุเกสได้ดินแดนทางตะวันออก ตั้งแต่ฝั่งตะวันออกของเมริกา ไปแอฟริกา อินเดีย SEA สิ้นสุดที่หมู่เกาะโมลุกกะ
• สเปนได้ดินแดนทวีปใหม่เยอะกว่า แต่ไม่มีเครื่องเทศ แต่ได้พบกับอารยธรรมเก่าแก่ของคนพื้นเมือง หนึ่งในนั้นคือ Aztec Empire ซึ่งมีสิ่งที่มีคุณค่าเทียบเท่าเครื่องเทศ นั่นคือ ทองคำ
• สเปนมีอาวุธที่ดีกว่า จึงเอาชนะชาวพื้นเมืองอเมริกาได้อย่างง่ายดาย แม้จะมีจำนวนน้อยกว่า ผนวกกับสิ่งที่สเปนนำมาด้วย คือไข้ทรพิษ ทำให้ชนพื้นเมืองอเมริกา จาก 40 ล้านคนในปี 1500 ลดเหลือเพียง 10 ล้านคน ในปี 1550
• สเปนซึ่งชนะแอซเท็กอย่างง่ายดาย จึงได้ทองคำมหาศาล
• อย่างไรก็ตาม ในเวลานั้น ศูนย์กลางการค้าของยุโรปกลับอยู่ที่เมือง Antwerp ซึ่งปัจจุบันเป็นเมืองในประเทศเบลเยี่ยม ภายในเวลานั้นคือภายใต้การปกครองพระเจ้าเฟลิเป (ฟิลลิปปินมาจากชื่อกษัตริองค์นี้) และเรียกดินแดนของเบลเยียมและเนเธอแลนซึ่งใกล้เคียงกันว่า แฟลนเดอร์ส (Flanders)
• แฟลนเดอร์สเป็นศูนย์กลางของอุตสาหกรรมสิ่งทอ เป็นศูนย์รวมของช่างฝีมือ
• แล้วอิตาลีหละ?
  • นครรัฐฟลอเรนซ์ที่เคยรุ่งเรือง ก็ตกต่ำ ถูกประชาชนปฏิวัติขับไล่ และผู้ปกครองนครถูกลอบสังหาร ในปี 1537
  • ส่วนเวนิชก็อยู่ในสภาพล้มละลาย เพราะผู้ปกครองกู้เงินมามากเพื่อทำสงครามกับออตโตมันเติร์ก แต่แพ้ไป
• พ่อค้า นายธนาคารหลายคนจึงอพยพมาอยู่เหนือ มาที่ Antwerp มันจึงเป็นศูนย์กลางกาค้าไปโดยปริยาย
  • เกิดตลาดหลักทรัพย์แห่งแรกของโลก ที่เมืองแอนเวิป ชื่อว่า Flanders Van de Bourse ในปี 1531
  • แต่ความรุ่งเรืองของแอนเวิปก็อยู่ได้ถึงปี 1585 เพราะพ่อค้าและนายธนาคารจำนวนมากถูกกษัตริย์สเปนขับไล่ สาเหตุสำคัญคือความขัดแย้งทางศาสนา
  • เลยเกิดศูนย์กลางการค้าใหม่ที่ชื่อว่า Amsterdam

6. เศรษฐกิจและศาสนา 1500 – 1599

• ช่วงศตวรรษที่ 16 องค์กรที่มีอิทธิพลมากสุดในยุโรป คือ ศาสนจักร เป็นทั้งศูนย์รวมทางจิตใจ และเป็นผู้กุมอำนาจทางเศรษฐกิจของหลายประเทศทั่วยุโรป ศาสนาจักรก็คือนิกายโรมันคาทอลิก มีศูนย์กลางอยู่ที่โรม และมี Pope เป็นประมุขสูงสุด
• ด้วยอำนาจล้นเหลือ พระสันตะปาปาและบาทหลวงหลายรูปมีความเป็นอยู่รำรวย ใช้ความศรัทธาประชาชนมาหารายได้ สร้างความหรูหราได้อย่างไม่มีที่สิ้นสุด เช่น การขายใบไถ่บาป ใช้อำนาจในการเก็บภาษีบำรุงศาสนาจากทุกคนที่อยู่ในคริสจักร
• ศาสนาคริส ซึ่งได้กลายเป็นศูนย์รวมจิตใจอันสำคัญของชาวยุโรป มีอิทธิพลมากเกินไป เปิดช่องว่างให้ศาสนจักรและนักบวชหาเงินจากความศรัทธา มาใช้จ่ายอย่างฟุ่มเฟือย จนมีบาทหลวงรูปหนึ่งลูกขึ้นมาเปลี่ยนแปลงคริสตจักรให้เข้าสู่โฉมใหม่ บาทหลวงคนนั้นคือ มาติน ลูเธอ ไม่พอใจกับการขายใบไถ่บาป จึงได้ประกาศจุดยืนต่อต้านคริสตจักรในปี 1517 ด้วย ซึ่งเหล่าปัญาชน ชาวนาหลายคนต่างสนับสนุนแนวคิดของลูเธอ นำมาสู่การปฏิรูปศาสนา เกิดคริสตนิกายใหม่ ที่เรียกว่านิกายลูเธอรัน ส่วนในอังกฤษก็มีการตั้งนิกายใหม่ ชื่อว่า แองกลิคัน และทั้งนิกายลูเธอรัน และ แองกลิคัน ถูกเรียกรวมกันว่า นิกายโปรเตสแตนส์ (ผู้ต่อต้าน)
• สเปน เป็นราชอาณาจักรคาทอลิกที่มีขนาดใหญ่และมั่นคงที่สุดในเวลานั้น จากการยึดครองทวีปอเมรริกา และทองคำมากมาย แต่ความมั่งคั่งถูกนำไปใช้กับการก่อสงคราม โดยเฉพาะกับฝรั่งเศส -> ทำให้ สเปนมีหนี้มหาศาล วิธีแก้ จึงขึ้นภาษี
• ผลจึงตกไปแก่ศูนย์กลางการค้าที่มั่งคั่งที่สุดในยุโรป ณ ขณะนั้น คือ ดินแดน Flanders
• การปฏิรูปศาสนา ทำให้พ่อค้าและนายธนาคารจำนวนไม่น้อยได้เปลี่ยนมานับถือนิกายโปรเตสแตนส์ เหตุหนึ่งเพื่อจะได้ไม่ต้องจ่ายภาษีบำรุงศาสนาให้พระสันตะปาปา ทำให้ผู้ปกครองของ Flanders ไม่พอใจ จับกุมคนที่เปลี่ยนศาสนา
• เหล่าพ่อค้า จึงหนีจากเมือง Antwerp ศูนย์กลางของดินแดน Flander ขึ้นเหนือไปยังเมืองของชาวดัตช์ ที่มีชื่อว่า Amsterdam
• Amsterdam แม้จะอยู่ภายใต้การปกครองของสเปน แต่ชาวดัตท์ซึ่งอาศัยอยู่ในพื้นที่นั้น ใจกว้างและยอมรับเสรีภาพในศาสนา ทำให้ดึงดูดเหล่าพ่อแค้าและนายธนาคารจากแอนเวิป และโปรเตสแตนทั่วยุโรป
• การประกาศขึ้นภาษีของสเปน ทำให้พ่อค้าชาวดัตท์มากมายต่อต้าน ก่อจราจล จนพระเจ้าเฟลิปเปส่งกองเรือสเปนมาทำสงคราม ในปี 1568
• เกิดเป็นสงคราม 80 ปี จบลงด้วยเอกราชของเนเธอแลนด์ จัดตั้งเป็น Republic of the seven united netherlands
• นอกจากเนเธอแลน สเปนยังมีศัตรูอีกหนึ่งประเทศ คืออังกฤษ ซึ่งนอกจากจัดตั้งนิกายแองกลิคันแล้ว ยังมีโจรสลัดที่คอยดักปล้นกองเรือของสเปน
• 1588 สเปนยกกองเรือกว่า 150 ลำ บุกถึงเกาะอังกฤษ
• แต่อังกฤษได้ผูกมิตรกับเนเธอแลน ต่อสู่กับสเปน และได้รับชัยชนะ ปิดฉากมหาอำนาจของเสปน
• เปิดฉากการเดินทางสู่โลกใหม่ ของอังกฤษ และเนเธอแลน ซึ่งเนเธอแลนนั้นเป็นดินแดนของการค้าอยู่แล้ว จึงไปได้ไกลและเจริญกว่าอังกฤษ ในเวลาเดียวกัน
• ชาวดัตซ์สร้างอาณานิคม ก่อตั้งยริษัทการค้าทั่วโลก นำไปสู่้การเปลี่ยนแปลงทางการเงินครั้งใหญ่ที่สุดในโลกตะวันตก

7. ฟองสบู่แรกของมนุษยชาติ 1600 –1699

• ศตวรรษที่ 17 คือยุคทองของเนเธอร์แลนด์ จุดศูนย์กลางคือเมือง Amsterdam
• การเดินเรือเพื่อค้าขายไปรอบโลก คือกิจการที่สร้างกำไรได้มหาศาล แต่มีต้นทุนสูง
• พ่อค้าในยุคนั้น จึงแก้ปัญหาจัดหาทุน ด้วยการจัดตั้ง ตลาดหุ้น ในปี 1602
• ระบบตลาดหุ้น ก่อกำเนิดบริษัท VOC ซึ่งภาษาไทยมีชื่อว่า บริษัท ดัตช์ อีสต์ อินเดีย
• บริษัทใช้การค้าแบบระบบบริษัทจำกัดแบบสมัยใหม่ และมีสิทธิ์ในการดำเนินการต่างๆได้เอง โดยไม่ต้องขอนุญาติจากประเทศแม่ เพราะต้องใช้เวลานาน
• VOC มีกองกำลังของตัวเอง ประกาศสงครามได้ ตัดสินคดีความได้ ทำอะไรใดๆก็ได้ ที่จะมีประโยชน์ต่อผู้ถือหุ้น
• ธุรกิจเดินเรือเจริญรุ่งเรือง มีเงินทุนไหลมามากมาย ชาวดัตซ์ออกเดินเรือไปดินแดนต่างๆรอบโลก ค้นพบออสเตรเลีย ตั้งสถานีการค้าที่ฝั่งตะวันออกเฉียงเหนือของทวีปอเมริกา ชื่อว่า New Amsterdam ที่ต่อมากลายเป็น New York
• ส่วนในเอเชีย ชาวดัตก็มาทั้งอินเดีย ศรีลังกา เกาะชวา อยุธยา และไปถึงญี่ปุ่น
• ปี 1600 ญี่ปุ่นอยู่ภายใต้การปกครองของโชกุนอิเอยาสุ โทกุงาวะ ปกครองญีุ่่นเด็ดขาด กลัวอิทธิพลศาสนาจากต่างชาติ ทำให้มีนโยบายแยกตัวโดดเดี่ยว ตั้งแต่ปี 1633 และดำเนินนโยบายนี้ต่อไปจนถึง 200 ปี
• นอกจากญี่ปุ่น ชาวดัตก็ตั้งเมืองท่าค้าขายกับจีน ที่เกาะฟอโมซา หรือปัจจุบันคือไต้หวัน มีสินค้าสำคัญคือเครื่องลายคราม และใบชา
• นอกจากจีน มีการค้าดอกไม้ชนิดหนึ่งจากออตโตมัน คือดอกทิวลิป
• ดอกทิวลิปเป็นดอกไม้ที่สวยงาม แปลกใหม่ มีราคาสูง มีคนต้องการเป็นจำนวนมาก ไปๆมาๆ ราคาดอกทิวลิปสูงมากขึ้นเรื่อยๆ จากการแห่เก็งกำไร จนเกิดฟองสบู่แตก ดอกทิวลิปหมดค่าไปอย่างรวดเร็วในเวลา 3 เดือน
• VOC เป็นบริษัทที่เจริญเติบโตมั่งคั่ง กลายเป็นบริษัทที่ผูกขาดการค้า ซึ่งสร้างความไม่พอใจให้กับประเทศเพื่อนบ้าน นั่นคือ อังกฤษ และฝรั่งเศส นำไปสู่สงคราม ผลคือความพ่ายแพ้ของเนเธอแลน และสิ้นสุดยุคทอง
• โลกได้ 2 ประเทศผู้นำมหาอำนาจคู่ใหม่
• อังกฤษออกเดินทางขยายอำนาจ ขยายยริษัท British East India ไปทั่วโลก ยึดอาณานิคมต่างๆของชาวดัตช์ เมือง New Amsterdam เปลี่ยนชื่อเป็น New York
• ฝรั่งเศษก็ตั้งอาณานิคมในทวีปอเมริกาด้วย และได้สร้างกองทัพบกที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในยุโรป

8. ครองเทคโนโลยี คือ ครองโลก 1600 – 1699

• ความเจริญทางคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ ก่อให้เกิดความเจริญทางเทคโนโลยี
• ผู้ที่ครองเทคโนโลยี ก็จะพร้อมจะครองโลก ซึ่งในสมัยนั้น ก็คือประเทศอังกฤษ
• อาณานิคมในทวีปอเมริกา คือเหยื่อรายแรก อังกฤษได้ครอบครองดินแดนบริเวณตะวันออกเฉียงเหนือของทวีปอเมริกา มีอาณานิคมแห่งแรกคือ เมืองเจมส์ทาวน์ รัฐเวอจิเนีย ในปี 1607 และก่อตั้งมหาวิทยาลัย Harvard ในปี 1636 บริเวณทางตอนเหนือของรัฐเวอจิเนีย
• แน่นอน เมือ New Amsterdam ของชาวดัดช์ ก็ถูกยึดครอง และเปลี่ยนชื่อเป็น New York
• แม้ดินแดนอเมริกาเหนือไม่มีขุมทรัพทองคำเช่นอเมริกาใต้ แต่มีทองคำสีเขียว นั่นคือ ยาสูบ ซึ่งกลายเป็นรายได้หลักของอาณานิคม สร้างความมั่งคั่งให้ดินแดนอาณานิคมนี้มหาศาล ขยายขนาดอาณานิคมมากขึ้นจนเป็น 13 แห่ง
• ตัดกลับมาในอังกฤษ เกิดการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองที่สำคัญ จากมูลเหตุที่กษัตริย์มักเพิกเฉยต่อกฏหมายที่ออกโดยสภา ทำให้สุดท้าย พระเจ้าวิลเลียมที่ 3 ลงนามใน Bill of Right โดยมีใจความสำคัญว่าห้ามกษัตริย์ ใช้อำนาจ เพื่อออกหรือยกเลิกกฏหมายใดๆ โดยที่สภาไม่อนุมัติ
• เรียกการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองนี้ว่า Glorious Revolution ทำให้อังกฤษเป็นประเทศแรก ที่มีกษัตริย์อยู่ภายใต้รัฐธรรมนูญ ปูพื้นฐานประเทศ สู่ประชาธิปไตย
• อย่างไรก็ตาม ชาวอาณานิคมกลับถูกกฏหมายภาษีขูดรีดมากขึ้นเรื่อยๆ จนความอดกลั้นเดินทางมาถึงจุดสิ้นสุด
• ชาวอาณานิคมทั้งสิบสามแห่ง รวมกันประกาศอิสรภาพ แยกตัวออกจากอังกฤษ ตั้งประเทศใหม่ เรียกว่า สหรัฐอเมริกา

9. กำเนิดสหรัฐอเมริกา 1700 – 1799

• ดินแดนอเมริกานั้นมีพื้นที่กว้างใหญ่ เป็นแหล่งเพาะปลูกพืชที่สำคัญ โดยเฉพาะอ้อย และยาสูบ
• จะเพิ่มผลผลิตทางการเกษตร ก็ต้องใช้แรงงานมาเพิ่ม แต่ชาวพื้นเมืองของทวีปนี้ดันตายจากสงครามและโรคระบาดไปเยอะแล้ว จึงทำให้เกิดการนำเข้า ทาส จากแอฟริกา
• จุดเริ่มต้นของการค้าทาส มาจากการที่พ่อค้าชาวโปรตุเกสทำการแลกเปลี่ยนสินค้ากับผู้ปกครองอาณาจักรในแอฟริกา ระหว่างผ้าขนสัตว์ อาวุธ กับ ทาสชาวแอฟริกัน
• ในทวีปแอฟริกานี้ แรกๆ ทาสก็ถูกนำเข้ามาโดยชาวสเปนและโปรตุเกส ตามมาด้วยชาวอังกฤษ
• การนำเข้าทาสของอักฤษเพิ่มอย่างรวดเร็ว จาก 5000 คนต่อปี ในปี 1685 ไปจนถึง 45000 คนต่อไป ในช่วงต้นของ 1700
• ส่วนฝรั่งเศสนั้น ก็มีส่วนแบ่งในดินแดนเหมือนกัน แต่อยู่ลึกไปข้างในทวีป ตั้งแต่แถบ Quebec ถึง ที่ราบลุ่มมิสซิสซิปปี
• นำไปสู่การขัดแย้งกัน ระหว่างอาณานิคมอังกฤษและฝรั่งเศส เกิดสงคราม ตั้งแต่ 1756 – 1763 ผลคืออังกฤษชนะ และได้ดินแดนแคนาดาของฝรั่งเศส
• อังกฤษกลายเป็นเจ้าอาณานิคมในอเมริกาเหนือ
• สงครามทำให้สูญเสียงบไปมหาศาล อังกฤษจึงหารายได้เพิ่ม โดยเก็บภาษีจากชาวอาณานิคม ทำให้ชาวอาณานิคมไม่พอใจ และเกิดการประท้วง จนมาถึงแตกหักในปี 1773 ที่มี พรบ ลดภาษีใบชาของอังกฤษ เนื่องจากบริษัท british east india ขาดทุนอย่างหนัก จึงลดภาษีใบชาที่ค้างสต็อตกว่า 18 ล้านปอน ใบชาอังกฤษถูกลงมาก เทียบกับใบชาของอาณานิคม
• พ่อค้าในเมืองบอสตันไม่พอใจอย่างมาก รวมตัวกันเป็นชาวอินเดียนแดง ลักลอบขึ้นเรือบรรทุกใบชาอังกฤษ แล้วทิ้งลงทะเลทั้งหมด เรียกเหตุการนี้ว่า Boston Tea party
• เหตุการนี้ทำไปสู่การปิดท่าเรือบอสตัน ตัวแทนทั้ง 13 อาณานิคม ประชุมกันในเมืองฟิลาเดลเฟีย ปี 1774 นำไปสู่การคว่ำบาตสินค้าอังกฤษทุกประเภท
• 1776 มีการประชุมครั้งที่ 2 และ Thomas Jefferson ได้ร่างคำประกาศอิสรภาพ ประกาศตนแยกออกจากจักรวรรดิอังกฤษ ถือกำเนิดประเทศสหรัฐอเมิรกา
• แน่นอนว่าอังกฤษไม่ยอมรับ และเกิดสงครามยาว 7 ปี อเมริกามีฝรั่งเศสมาช่วย สงครามสร้างความเสียหายให้ทั่งคู่ จนอังกฤษยอมรับเอกราชสหรัฐในปี 1789
• George Washinton ได้รับเลือกเป็นประธานาธิบดีสหรัฐคนแรก
• แต่การกำเนิดของอเมริกาไม่ได้ทำให้อังกฤษเสื่อมถอยลง
• ในปี 1757 ผู้บัญชาการสูงสุดของบริษัท British east india ได้นำกองทหารยึดครองแคว้นเบงกอง ซึ่งร่ำรวยสุดในอินเดีย ให้ตกเป็นของอังกฤษ
• ณ ตอนนี้ อังกฤษมีดินแดนของแคนาดา ในอเมริกาเหนือ เบงกอลในอินเดีย ฝั่งตะวันตกของแอฟริกา และได้ยึดครองทวีปออสเตรเลีย อังกฤษเป็นประเทศที่มีประชากรเพียง 10 ล้านคน ในปลายศตวรรษ 18 แต่กำลังขยายอาณาเขตครองโลก
• กลับมาที่ฝรั่งเศส ขณะนั้นมีประชากร 28 ล้านคน มากสุดในยุโรปตะวันตก ซึ่งก็ก่อสงครามมานับไม่ถ้วน แต่ตามมาด้วยภาระหนี้สินมหาศาล
• ความล้มเหลวทางการเงิน นำมาซึ่งความอดอยากของผู้คน และก่อกำเนิดศัตรูที่ทรงพลังที่สุด คือ พลังประชาชนของตนเอง

10. จากฟองสบู่ สู่ปฏิวัติฝรั่งเศส 1700-1799

• อังกฤษ และ ฝรั่งเศส ห้ำหั่นกันยาวนาน มีการใช้เงินไปมากมาย มีหนี้สินมากมาย
• อังกฤษ กู้เงินมากมายในรูปแบบพันธบัตร หนี้สินมากมาย จึงตั้งบริษัท South Sea Company เพื่อแก้ปัญหาหนี้สินของรัฐบาล โดยมีโมเดลคือ ให้เจ้าหนี้ของรัฐบาลอังกฤษ เปลี่ยนหนี้ที่ค้างไว้ มาเป็นหุ้นของบริษัทแทนได้ (นำBondอังกฤษ มาแลกเป็น หุ้นของ South Sea)
• ส่วนรัฐบาลก็จะมอบสัมปทานการผูกขาดการค้าทั้งหมดในแถบทะเลใต้ นั่นคือ มหาสมุทรแอตแลนติกในแถบทวีปอเมริกาใต้ ให้กับบริษัท ซึ่งบริษัททำการค้าหากำไรหลัก จากการค้าทาส และค้าฝ้าย
• ธุรกิจของบริษัทก็แค่ทรงๆ แต่ราคาหุ้นกลับพุ่งทะยาน จากไม่กี่ 10 ปอน ไปถึง 1000 ปอนในเวลาไม่กี่ปี
• ผู้ถือหุ้นของบริษัท South Sea มีมากมาย ไม่เว้นแม้แต่ขุนนาง ประชาชน รวมไปถึง sir Isaac newton (ซึ่งติดดอยไปเต็มๆ)
• จนเมื่อกิจการคงไปไม่ถึงมูลค่าที่คาดหวัง insider ก็เริ่มขายหุ้นออกมา เพื่อข่าวหลุดมาภายนอก คนก็แย่งขายหุ้นกันหนีตาย
• บริษัทนี้ล้มละลาย ในปี 1720 (สิริอายุ 9 ปี) เป็นฟองสบู่ของอังกฤษ
• ฝรั่งเศสไม่น้อยหน้า มีฟองสบู่เหมือนกัน เรียกว่า ฟองสบู่ Mississippi
• เริ่มต้นจากที่ John Law นักเศรษฐศาสตร์ชาวสก็อตแลน เข้ามาเป็นที่ปรึกษาทางการเงินให้รัฐบาล ซึ่งกำลังมีหนี้มาหศาล
• ลอร์สนับสนุนให้มีการแทรกแซงของรัฐบาลในการบริหารประเทศ และแนะนำให้ใช้ Fiat currency แทนใช้โลหะที่มีค่าในการซื้อขาย
• ปี 1716 ลอร์จัดตั้งธนาคารกลาง เปิดให้ประชาชนเอาโลหะ ทองคำมาแลกกับเงินธนบัตรที่ธนาคารออกให้
• Law ได้เข้าซื้อบริษัทในลุยเซียน่า ซึ่งขณะนั้นเป็นดินแดนอาณานิคมของฝรั่งเศส
• Law รับซื้อหนี้รัฐบาลที่เหลืออยู่ จากประชาชน ด้วยหุ้นของบริษัท missisippi
• ราคาหุ้นตอนแรกคือ 500 Livres เพิ่มขึ้นเป็น 10000 livre ใน 1 ปี เหตุผลหนึ่งเพราะคนเชื่อว่าบริษัทนี้จะขุดเงินและทองคำได้อย่างมหาศาลจากดินแดนแห่งนั้น (ซึ่งในความเป็นจริง มีแต่ดิน)
• การเอาหุ้นแลกหนี้นี้ ทำให้รัฐบาลปลดหนี้ทั้งหมด
• และเนื่องจากจะซื้อหุ้นได้ ต้องใช้เงินที่ธนาคารพิมเท่านั้น จึงมีการผลิตเงินเพิ่มถึง 186% ซึ่งเงินที่พิมเพิ่มออกมานั้น มีจำนวนมากกว่าทองคำที่เก็บสำรองในธนาคารถึง 4 เท่า
• ปัญหาเริ่มเกิดขึ้น เมื่อคนต้องการแลกเงินกลับมาเป็นทองคำ แรกๆจึงมีมาตรการจำกัดจำนวนทองที่แลกได้ต่อวัน หลังๆก็มีการประกาศลดมูลค่าหุ้นและธนบัตรลง เพราะทองสำรองขาดแคลน
• เงินจำนวนมหาศาลที่พิมออกมา ทำให้เงินเฟ้อของฝรั่งเศสพุ่งถึง 23% ต่อเดือน ไม่นาน john law ก็หนีออกจากประเทศ ประชาชนฝรั่งเศส เหลือแต่เงินกระดาษที่ไม่มีค่าอันใด
• ฟองสบู่ฝรั่งเศสนี้ ทำให้เศรษฐกิจฝรั่งเศสพินาศย่อยยับ ประเทศล้มละลาย รัฐหาเงินวิธีอื่นไม่ได้ จึงขึ้นภาษี
• ผู้เสียภาษีของฝรั่งเศส คือชนชั้นที่ 3 สามัญชนทั่วไป ส่วนชนชั้น 1 และ 2 คือกษัตริย์และนักบวช ไม่ต้องเสียภาษีใดๆ
• ความเหลื่อมล้ำที่มากขึ้น ประชาชนก็หมดความอดทน วันที่ 14 กค 1789 ประชาชนในกรุงปารีสบุกยึดคุกบาสตีล กำเนิดการปฏิวัติฝรั่งเศส ที่กินระยะเวลาอยู่ 2 ปี ปิดฉากระบบกษัตริย์ในฝรั่งเศส ด้วยการประหารชีวิตพระเจ้าหลุยที่ 16 และราชินีมารี อ็องตัแนต ด้วยกิโยติน ในปี 1793
• ระหว่างที่ฝรั่งเศสวุ่นวายกันอยู่นี้เอง อังกฤษได้คิดสิ่งที่ทำให้เผ่าพันธ์มนุษย์พัฒนาการแบบก้าวกระโดด

11. ปฏิวัติอุตสาหกรรม 1780 – 1829

• การปฏิวัติอุตสาหกรรม คือการที่ งาน ไม่ได้มาจากผลคูณของ ปริมาณแรงงาน และ เวลา เท่านั้น อีกต่อไป
• ทำไมการปฏิวัติอุตสาหกรรม เกิดที่อังกฤษ?
  • ความพร้อมที่ 1 : ทุนความรู้ จากทั้งการปฏิวัติทางวิทยาศาสตร์ และการมีกฏหมายเกี่ยวข้องกับสิทธิบัติในอังกฤษ กระตุ้นการต่อยอดพัฒนาสิ่งต่างๆมากมาย
  • ความพร้อมที่ 2 : วัตถุดิบและตลาด ดินแดนอาณานิคมของอังกฤษในช่วงนั้น มีวัตถุดิบสำคัฐคือ ฝ้าย ที่ถูกนำมาทำสิ่งทอ และถ่านหินมาผลิตพลังไอน้ำ
  • ความพร้อมที่ 3 : การขนส่งทางเรือ ในช่วงนั้นอังกฤษมีกองเรื่อจำนวนมาก และทรงอานุภาพทุสุดในโลก
  • ความพร้อมที่ 4 : การเมืองที่มั่นคง จาก Glorious Revolution ทำให้กษัตริอยู่ใต้รัฐธรรมนูญ ระบบการเมืองมั่นคง ขัดแย้งกันน้อย ไม่มีอุปสรรคภายใน
• การประดิษเครื่องจักรไอน้ำ ของ jame watts ในปี 1776 เป็นจุดเริ่มต้นของยุค และมันถูกปรับเป็นนวัตกรรมต่างๆ เช่น เครื่องทอผ้า เครื่องคัดเมล็ดฝ้าย  รถจักรไอน้ำ
• อังกฤษกำลังไปข้างหน้า แต่ดินแดนในยุโรปกำลังเจอปัญหาจากชายที่ชื่อว่า นโปเลียน
• ความวุ่นวายภายในฝรั่งเศส การล้มระบอบกษัตริย์ ทำให้ประเทศเพื่อนบ้านกลัวว่าการปฏิวัติจะแพร่มายังประเทศตน จึงประกาศสงครามกับฝรั่งเศส ซึ่ง นโปเลียน โบนาปาร์ต คือผู้นำในการกรบกับเพื่อนบ้าน และทำศึกชนะครั้งแล้วครั้งเล่า
• นโปเลียน ทำรัฐประหาร และได้แต่งตั้งตนเป็นจักรพรรดินโปเลียนที่ 1 มีจุดหมายจะทำให้จักรวรรดิฝรั่งเศส ยิ่งใหญ่เช่นโรมันในอดีต จึงเปิดสงครามขยายอาณาเขตฝรั่งเศสไปทั่วยุโรป และพบความพ่ายแพ้ที่รัสเซีย
• สงครามครั้งนี้ ทำให้ยุโรปมมีการจัดระเบียบใหม่ กำเนิดประเทศต่างๆ ส่วนการหมดอำนาจของประเทศยิ่งใหญ่ เช่น สเปน ก็ทำให้อาณานิคมในทวีปอเมริกาใต้ทำสงครามประกาศเอกราช ก่อตั้งประเทศเช่น เม็กซิโก เวเนซุเอล่า เปรู โบลิเวีย
• การปฏิวัติทางอุตสาหกรรม ที่เริ่มจากอังกฤษ ก็ไปถึงประเทศต่างๆในยุโรป และอเมริกา
• มันทำให้ทรัพยากรแรงงานมนุษย์ลดความสำคัญลง ทรัพยากรธรรมชาติ เช่น ไม้ ถ่านหิน เหล็ก แร่ธาตุต่างๆ มีความสำคัญมากยิ่งขึ้นในสายการผลิต
• ทรัพยากรต่างๆนี้ หาได้ในทวีปที่ล้าหลังกว่า นั่นคือ ทวีปเอเชีย

12. จักรวรรดิที่พระอาทิตย์ไม่ตกดิน 1830 – 1885

• ความต้องการทรัพยากรมาป้อนโรงงานในยุโรป ทำให้เหล่าประเทศที่เจริญกว่า หลั่งไหลมายึดทรัพยากรจากโลกตะวันออก ด้วยการติดต่อให้ประเทศเหล่านั้นเปิดการค้าเสรี ถ้าไม่ยอม ก็จะมีกองทัพมาบังคับให้เปิดประเทศ หรือ ยอมไม่ยอมยังไง ก็ถูกยึดเป็นอาณานิคมไปเลย
• เกิดเป็นลัทธิจักรวรรดินิยม
• อังกฤษที่สูญเสียอาณานิคมอย่างสหรัฐอเมริกาไป ก็ต้องหาที่ใหม่ มีเหยื่อในเอเชียคือ
  • อินเดีย ดินแดนอุดมสมบูรณ์ เป็นแหล่งเพาะปลูกฝ้ายที่สำคัญเพื่อป้อนโรงงานอังกฤษ แทนสหรัฐอเมริกาที่เสียไป รัฐบาลเข้าคุมอินเดียโดยตรง เรียกดินแดนนี้ว่า British Raj
  • จีน : อังกฤษนำฝิ่นเข้ามาหาย ทำให้คนจีนเกือบ 12 ล้านคน ติดฝิ่นงอมแงม ส่งผลให้อาชญากรรมขึ้นสูง จนจักรพรรดิในสมัยนั้นสั่งยุติการค้ากับอังกฤษ
  • ผลคืออังกฤษก็ยกทัพเรือมาถึงกวางตุ้ง เกิดสงครามกับจีนในปี 1840 เรียกว่า สงครามฝิ่น แน่นอนว่าจีนแพ้ ทำสนธิสัญญานานกิง ยกเกาะฮ่องกงให้อังกฤษในปี 1842
  • พม่า : กษัตริพม่าพยายามขยายดินแดน ไปชนกับอินเดียของอังกฤษ นำมาสู่สงคราม อังกฤษยึดดินแดนพม่าได้เรื่อยๆ จนพม่าตกเป็นของอังกฤษสมบูรณ์ในปี 1885
  • มาลายา : เดิมบริเวณนี้เป็นอาณานิคมของเนเธอแลนด์ ซึ่งอังกฤษเข้ามายึดครองจนเบ็ดเสร็จ ในปี 1867
• ในยุครุ่งเรื่อง อังกฤษได้ยึดครองดินแดน ตั้งแต่แคนาดาในอเมริกาเหนือ กายอานาในอเมริกาใต้ ไอร์แลนและมอลตาในยุโรป เคปทาวในแอฟริกา อินเดีย ฮ่องกง พม่า มาลายา ในเอเชีย ออสเตรเลีย นิวซีแลน และหมู่เกาะในสมหาสมุทรแปซิฟิก
• จักรวรรดิอังกฤษ จึงได้ชื่อว่า จักรวรรดิที่พระอาทิตย์ไม่ตกดิน
• ครองสุเอซ สร้างเสร็จในปี 1869 ร่นระยะเวลาเดินทางยุโรปไปเอเชียได้อย่างมหาศาล
• ลอนดอนกลายเป็นเมืองที่ใหญ่ที่สุดในโลก ในปี 1881
• การขยายตัวของอุตสาหกรรมทำให้เกิดชนชั้นแรงงานในเมือง เกิดการขยายกิจการผ่านระบบร่วมทุนในตลาดหุ้น ออกกฏหมายร่วมหุ้นในบริษัท (Joint stock companies act ) ในปี 1856 เป็นศูนย์กลางการเงินของโลก
• ประเทศอื่นๆ ก็เจริญรอยตามอังกฤษ
• ฝรั่งเศส
  • หลังนโปเลียนแพ้ไป ฝรั่งเศสก็ยังปกครองด้วยกษัตริย์
  • ฝรั่งเศสเริ่มก่อจักรวรรดิตนเองในเอเชีย ยึดดินแดนตอนใต้ของเวียดนามเป็นอาณานิคม ตั้งศูนย์กลางที่เมืองไซง่อน
• จักรวรรดิเยอรมัน
  • รวมตัวกันในปี 1871พัฒนาอุตสาอุตาหกรรมถ่านหิน เหล็กกล้า ขยายรางรถไฟทั่วประเทศ ค่อยๆขึ้นมาเป็นผู้นำอุตสาหกรรมในยุโรป
• อเมริกา
  • ค้นพบทองคำในแคลิฟอเนีย ในช่วงปี 1848 – 1855 เรียกยุคนี้ว่า ช่วง Gold Rush
  • รัฐทางเหนือมีโรงงานอุตสาหกรรม ส่วนรัฐทางใต้เน้นเพาะปลูกฝ้ายและอ้อย
  • การประกาศเลิกทาส นำมาซึ่งสงครามระหว่างรัฐเหนือและใต้ จบที่ทางใต้พ่ายแพ้ ยอมให้การเลิกทาส
  • อุตสาหกรรมขยายตัวรวดเร็ว รับผู้อพยพมากขึ้นจากยุโรป ที่หนีความแร้นแค้นมา ไม่ว่าจะคนอังกฤษ ไอริช เยอรมัน อิตาลี ทำให้ประชากรเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว จาก 1790 มี 7 ล้านคน ไป 50 ล้านคน ในปี 1880
• ญี่ปุ่น
  • ประเทศแรกในเอเชียที่มีปฏิวัติอุตสาหกรรม เนื่องจาก การปฏิรูปเมจิ คือการเปิดรับวิทยาการใหม่ๆ จากตะวันตก การอุตสหกรรม การจัดการกองทัพ ปรับสังคมให้ก้าวรับกับการเปลี่ยนแปลง
  • จากประเทศเล็กๆที่ไม่มีทรัพยากรมาก ก็กลายมาเป็นมหาอำนาจแห่งเอเชีย

13. ขีดจำกัดความเป็นมนุษย์ 1875 – 1899

• งาน World Expo จัดขึ้นครั้งแรก ในปี 1851 ภายใต้ชื่อ The Great Exhibition เพื่อนำเสนอผลผลิตทางอุตสาหกรรมของอังกฤษ สู่ชาวโลก นำความกระตือรือร้นของผู้คนในการแข่งขั้นประดิษคิดค้นสิ่งใหม่ๆ ทั่งในฝั่งยุโรปและสหรัฐ
• สหรัฐ
  • Alexander Graham Bell ค้นพบวิธีส่งเสียงตามสายผ่านลวดทองแดง และพัฒนาเป็นโทรศัพท์ จดสิทธิบัตในปี 1876 ก่อตั้งบริษัท Bell Telephone company และพัฒนามาเป็ฯ AT&T ในปี 1885
  • Thomas Alva Edison สามารถหาไส้หลอดไฟที่มีอายุได้นาน นั่นคือ ไส้หลอดคอบอน จดสิทธิบัตรในปี 1879 และก่อตั้งบริษัท Edison Electric Light ที่ดึงดูด J P Morgan มหาเศรษฐีให้เข้ามาเป็นหุ้นใหญ่ และให้เงินเขาตั้งบริษัท
  • Nikolas Tesla ลูกน้องคนหนึ่งของเอดิสัน ซึ่งเชื่อว่าไฟฟ้ากระแสสลับ จะเป็นอนาคตของระบบไฟฟ้า ขัดกับเอดิสัน ที่เชื่อในไฟฟ้ากระแสตรง ก็ลาออก มาทำงานให้กับ Westinghouse Electric ของนักธุรกิจชื่อ George Westinghouse
  • จุดตัดสินอยู่ที่งาน World Expo 1893 ที่ชิคาโก ซึ่ง Westinghouse Electrtic ชนะการประมูล และทำให้งาน Discover America ตอนนั้น เต็มไปด้วยแสงสวาง
  • ความล้มเหลวของเอดิสัน ทำให้ J P  Morgan ยึด Edison Electric Light แล้วควบรวมเข้ากับบริษัท Thomson-Houston Electric ที่เป็นบริษัทซึ่งเน้นผลิตไฟฟ้ากระแสลสลบ เปลี่ยนชื่อเป็ฯบริษัท General Electric ในปี 1892
• เยอรมัน
  • คาร์ล เบนซ์ มีความคิดที่จะทดแทนการใช้ม้าลาก ด้วยการประดิษฐ์เครื่องยนต์ จึงได้ก่อตั้งบริษัท Benz & Zie สร้างเครื่องยนสันดาปภายในที่ใช้นำมัน และเกิดรถยนคันแรกของโลก Benz Patent Motorwagen ในปี 1885
• ศตวรรษที่ 19 นี้ คือยุคแห่งการสร้างสิ่งมากมายที่จะเปลี่ยนแปลงโลก ปูรากฐานศตวรรษใหม่ด้วยอุตสากรรม ด้วยความพยายามที่จะทะลุทุกขีดจำกัดของมนุษย์ แต่ก็สร้างความแตกต่างระหว่างสังคมที่ยิ่งใหญ่ ระหว่างชนชั้นนายทุน และแรงงาน ผู้ปกครอง กับประชาชน เจ้าจักรวรรดินิยม และดินแดนอาณานิคม

14. จุดจบของจักรวรรดินิยม 1900 – 1909

• ศตวรรษที่ 20 เปิดฉากด้วยความก้าวหน้าทางเทคโนโลยี เต็มไปด้วยความแข่งขัน จนเกินพอดี ในทวีปยุโรป
• แข่งขันกันมากไป กลายเป็นความขัยดแย้ง ไม่ว่าจะเป็นความต่างระหว่างชนชั้นภายใน และความขัดแย้งระหว่างรัฐ
• ความขัดแย้งระหว่างชนชั้น นายทุนและกรรมาชีพ นำไปสู่การเคลื่อนไหวของสังคมนิยม มี คาร์ล มาร์กซ์ นักเศรษฐศาสตร์ชาวเยอรมัน สร้างงานเขียนที่มีอิทธิพล ปลดพลังมวลมหาประชาชนขึ้นมา ให้ปกครองแทนผู้นำเดิม
• ในยูโรป ความสั่นคลอนกำลังมา รอยแตกร้าวกำลังระเบิด
• แตในในอเมริกา ดินแดนแห่งเสรีภาพ ก็มีเหล่านักประดิษฐ์มากมาย
  • เฮนรี ฟอร์ต ลาออกจากบริษัทของ Edison เพื่อมาตั้งบริษัท ฟอร์ด มอเตอ์ ในปี 1903 เขาเป็นคนที่นำระบบสายพาน มาใช้ในการผลิตรถยนต์ ทำให้ได้รถยนต์ราคาถูก และได้ความนิยมไปทั่วสหรัฐ นั้นคือ Ford Model T
  • รถม้า ถูก Disruption โดยสมบูรณ์แบบ จากรถยนต์ราคาถูกนั่นเอง
  • สองพี่น้องตระกูลไรต์ สร้างเครื่องบินลำแรกของโลก ในปี 1900 และ
• ในส่วนของญี่ปุ่น การปฏิรูปเมจิ ทำให้ญี่ปุ่นเรียนรู้ซึมซับ ปรับความรู้ตะวันตกมาให้เหมาะกับตัวเอง มีการส่งนักศึกษาไปเรียนนอก จ้างชาวตะวันตกมาวางแผนรากฐานอุตสาหกรรม แปลตำราต่างประเทศมาเป็นภาษญี่ปุ่น
• ญี่ปุ่นกลายเป็นประเทศอุตสาหกรรม และซึมซับลัทธิจักรวรรดินิยมมาด้วย ด้วยการประกาศสงครามกับทั้งรัสเซีย จีน และเอาชนะไปได้
• จักรวรรดิจีนระส่ำระส่าย และล่มลสาย
• รัสเซีย ที่อยู่ภายใต้ราชวงโรมานอฟเอง ก็ถึงจุดจบเช่นกัน ด้วยภาวะข้าวยากหมากแพงจากหลากปัจจัยรุมเร้า และการแพ้สงคราม ทำให้ราชวงศ์โรมานอฟถึงกาลล่มสลาย ด้วยการฏิวัติพรรค Bolshevik
• ทวีปยูโรปในตอนนั้น ประเทศที่ยิ่งใหญ่ที่สุด คือ จักรวรรดิเยอรมัน ที่ก้าวมาเป็นผู้นำทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรมในยุโรป แซงอังกฤษและฝรั่งเศส จักรวรรดิหน้าเดิม เกิดความขัดแย้ง ระหว่างหน้าเดิมและหน้าใหม่
• เยอรมัน ดึงประเทศเพื่อนบ้านคือ จักรวรรดิออสเตีย ฮังการี และอิตาลี ตั้งเป็นกลุ่มไตรพันมิตร (Triple Alliance)
• อังกฤษ ฝรั่งเศส รัสเซีย ตั้งกลุ่มสัญญาไตรภาคี (Triple Entente)
• ทั้ง 2 ฝ่าย สะสมกำลังอาวุธและแสนยานุภาพ รอวันที่ระเบิดลูกใหญ่ถูกจุดชนวน เป็นสงครามโลกครั้งที่ 1
• เป็นอันจบ เศรษฐกิจโลก 1,000 ปี ช่วงแรก