รีวิวหนังสือ: มนุษย์ซึมเศร้ากับเรื่องเล่าสีขาวดำ

บทที่ 1: ความจริงจากความสูง 69 เมตร

• ผู้เขียนเปรียบตัวเองเป็นฟองน้ำสกปรกที่ซึมซับสิ่งต่างๆในแต่ละวัน ด้วยความเสียสละ แต่แล้ววันหนึ่งรู้สึกว่าตัวเองซับสิ่งสกปรกมากเกินไป บ่มเป็นความเศร้า จนทนไม่ไหว รู้ตัวอีกทีชีวิตที่มีความสุขทุกวันก็หายไป ใบหน้ายิ้มแย้มไม่เหลือแล้ว มีแต่ความหม่นหมอง สิ้นหวัง จากชีวิตในแต่ละวันที่มีเป้าหมาย กลับกลายเป็นชีวิตที่ทำหน้าที่ไปวนๆ ว่างเปล่า และทบทวนความตายบ่อยขึ้น
• เขาเปรียบชีวิตเหมือนการเข็นหินขึ้นเขา เราเหน็ดเหนื่อยแสนสาหัส แต่เมื่อถึงจุดหมายแล้ว ก็คือความว่า ยังไงต่อ และพบว่าข้างบนมันแสนจะว่าง แต่ถึงกระนั้นก็ยังต้องพยายามบรรลุสู่ยอดเขาที่ว่างปล่าวนั้นอย่างไม่สิ้นสุด เขาเหนื่อยมาก และอยากปล่อยวางมันเสีย อยากกระโดดตึกฆ่าตัวตาย รู้สึกทุกอย่างมันสูญสิ้นแล้ว ไม่เหลืออะไรในชีวิตแล้ว เคยสำเร็จ เคยมีแต่คนเข้าหา เคย proud แต่ตอนนี้ไม่เหลืออะไร
• แต่ลึกๆในใจก็อยากมีความหวัง อยากมีชีวิต และไปรพ.เอกชน เพื่อพบจิตแพทย์ทันที

บทที่ 2: พบจิตแพทย์ครั้งที่ 2

• พูดถึงการพบจิตย์แพทย์ที่ไม่ได้น่ากลัวแบบที่คิด เป็นคุณหมอใจดีที่รับฟัง เรื่องภาระต่างๆที่ผู้เขียนต้องแบกรับ เช่น เป็นเสาหลักของครอบครัว ดูแลธุรกิจ ดูแลทุกคน แต่หมอก็บอกให้เขาหยุดพักบ้าง ไม่งั้นถ้าไม่ไหวเสียเอง คนอื่นก็จะพังกันหมด อย่าสนใจคนอื่นจนลืมตัวดูแลตัวเอง คุยกับหมอครึ่งชม.

บทที่ 3: โลกในสายตาของผม

• ผู้เขียนเกิดในครอบครัวยากจน พ่อแม่สร้างเนื้อสร้างตัวเองจากศูนย์ ปั้นธุรกิจจนสำเร็จระดับหนึ่ง แต่นั่นก็คือการที่ไม่มีเวลาให้ลูก ชีวิตเขาค่อนข้างโดดเดี่ยว เข้าหาสังคมไม่เก่งนัก มีปัญหากับเพื่อนที่โรงเรียน จึงมีหนังสือเป็นเพื่อนรักที่ดีที่สุด
• เขาหล่อหลอมโตมาเป็นมนุษย์ที่คิดถึงผลลัพธ์เป็นหลัก มุ่งแต่เส้นชัย ไม่สนระหว่างทาง มองโลกแค่ขาวกับดำ ได้ไม่ได้ ถูกหรือผิด เมื่อผิดหวังแล้วจะด่าตัวเองแบบเจ็บปวด – perfectionist
• แพทย์แนะนำให้เขากินยาช่วย รักษาโรคซึมเศร้า

บทที่ 4: ซึมเศร้าคือเฉดสี

• อาการหรือภาวะซึมเศร้ามีตั้งแต่น้อยไปหามาก เป็นบ่อยๆ เป็นน้อยๆ ผู้เขียนให้คำนิยามส่วนตัวว่ามันคือ “ไม่มีความสุขทั้งที่ควรจะมีความสุข” ไม่มีความสุขในสิ่งที่เคยทำให้มีความสุข หาความสุขอะไรในโลกไม่ได้ ทำให้อารมณ์เปลี่ยนแปลง มองโลกแง่ลบ อ่อนไหวง่าย ตรรกะแย่ลง หนีปัญหา ผัดวันประกันพุ่ง สมาธิลดลง อ่อนล้าลง ตัดชาดสังคม การงานแย่ลง และมีความคิดจะฆ่าตัวตายตลอดเวลา
• และแนะนำว่าถ้ารู้สึกผิดปกติเมื่อไหร่ ก็รีบไปพบแพทย์ มันไม่ใช่เรื่องเสียหาย ไม่ได้พร้อมจะถูกมองเป็นโรค ไม่ใช่ไปปุ้ปถูกจับกินยาทันที

บทที่ 5: ลึกลงไปในรอยหยัก

• กล่าวต่อถึงว่าโรคซึมเศร้านั้นเป็นความผิดของระบบสารสื่อประสาทด้วย ระยะสั้นมันทำให้อารมณ์เปลี่ยนแปลง ระยะยาวมันทำให้สุขภาพสมองเปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะส่วนเกี่ยวกับความจำ
• ถ้ารู้สึกไม่สบาย จึงควรรีบไปหาหมอ ไม่ต้องไปสนว่าคนอื่นจะมองว่าบ้า หรืออ่อนแอ มันเป็นเรืองของเรา เป็นร่างกายของเรา อย่าให้ใครมาลดคุณค่า ถ้าปล่อยไว้นานมันยิ่งทำให้เราแย่ สมองยิ่งเสื่อมลง
• โรคซึมเศร้ามีหลายสาเหตุ ปัจจัยภายนอกก็คือจากโลกและการมองโลก เช่น การพบเหตุการร้ายแรงสะเทือนใจ ส่วนการมองโลก เช่นตัวอย่างผู้เขียนที่โตมาด้วยแนวคิดเน้นมองผลลัพธ์ ทำให้กดดันมาก ทำดีแค่ไหน ถ้าไม่ถึงเป้า ก็พังทลาย ไม่สนระหว่างทาง ให้อภัยตัวเองได้ยาก
• ปัจจัยภายในก็คือกรรมพันธุ์ หรือความผิดปกติทางสมอง เช่น เป็นลมชัก เป็นโรคเส้นเลือดในสมอง
• การรักษานั้น ผู้เขียนแนะนำว่ายาเป็นทางเลือกที่ดีในระยะแรก เพราะถึงคุยกับจิตแพทย์ดีแค่ไหน ออกมาเดี๋ยวอารมณ์ก็กลับไปเหมือนเดิม โลกยังคงหม่นเศร้า ยากินผ่านไปสองอาทิตย์ จะรู้สึกว่าโลกมีสีสันมากขึ้น
• ระยะยาวนั้นการปรับพฤติกรรมสำคัญมาก  พยายามเข้าใจและเรียนรู้โลกด้วยมุมมองแบบใหม่ ปัญหาของใครก็ใหญ่ทั้งนั้น ปัญหาของใครของมัน ไม่ต้องไปคิดแทน ไม่ควรไปคิดว่า เครียดทำไมมีคนลำบากกว่าตั้งเยอะ สุดท้ายกระบวนการบำบัดจิตกับนักจิตก็ช่วยได้มากในตอนท้าย

บทที่ 6: เริ่มจากยาเม็ดแรก

• เนื่องจากกิจวัตรต่างๆที่เคยมีความสุขนั้นไม่ได้ผล ความฝันเมื่อนานมาแล้วที่เขาอยากเป็นนักเขียนก็กลับมา และพบว่าทำมันได้ดี สามารถเขียนงานได้อย่างมีสมาธิ มีสิ่งที่ช่วยเพิ่มความสุขและจดจ่อได้อีกครั้ง เป็นการหลีกหนีจากโลกความเป็นจริงอย่างดี เขียนอย่างบ้าคลั่ง จนได้นิยายหนึ่งเรื่อง และมันได้กลายเป็นการเยียวยาชีวิต

บทที่ 7: เพื่อน(ไม่)ใหม่

• โรคซึมเศร้าเป็นเพื่อนของเขา ไปไหนมาไหนด้วยกัน เขาตั้งกติกาว่าต้องหาหมอตามนัด กินยาเป็นหน้าที่ ไม่ขาดตก ฝึกจิตให้คิดแก้ปัญหาแบบไม่เอาใจไปจมกับมัน ออกกำลังกายสม่ำเสมอ ออกท่องเที่ยว หางานอดิเรกแบบจริงจัง มุ่งมั่นเป็นนักเขียนแบบเต็มที่ อาการสามเดือนแรกดีมากเรื่อยๆ จนดิ่งอีกครั้งในเดือนที่ 4

บทที่ 8: ดำดิ่งลงอีกครั้ง

• เดือนที่สี่ ปัญหาต่างๆเริ่มมามากขึ้น ผู้เขียนมีปัญหากับแม่เรื่องกิจการบริษัท ทำเงินหาย 30 ล้าน จากการลงทุนในหุ้น และอกหัก ทำให้เขาเกลียดตัวเองมากๆ โทษตัวเองซ้ำไปมา ไร้ค่า ไม่มีประโยชน์พอให้ใครต้องการ และไม่อยากรักษาต่อ แต่แพทย์ก็ยืนยันว่ามันหายได้ ระหว่างรักษย่อมมีปัจจัยภายนอกมากระทบได้เสมอ

บทที่ 9: เรื่องเล่าเคล้าต๊อกป๊อกกิ

• เล่าถึงเพื่อนคนหนึ่งของผู้เขียน ที่มีปัญหาภาระหนี้สินมากมายในครอบครัว จากแม่ที่ชอบไปเซ็นค้ำประกันให้คนอื่น และชอบสร้างหนี้นอกระบบก้อนใหญ่ไว้แบบไม่บอกใคร จนกว่ามันจะบานปลายไปไกลแล้ว จนสมาชิกในครอบครัวสิ้นหนี้ประดาตัว ขายบ้านขายรถมาโปะก็ยังไม่หมด เพื่อนของเขาอยู่ในภาวะสิ้นหวังอย่างมาก เขารู้ว่ามันมีภาวะซึมเศร้ากัดกินอยู่ด้วย เขาอาสาช่วยแบ่งเบาภาระค่าใช้จ่ายเล็กน้อยๆ และพาเพื่อนไปพบจิตแพทย์

บทที่ 10: น้ำตาที่มาพร้อมกับกองหนี้

• ยาทำให้เพื่อนของเขาดีขึ้นได้บ้าง ที่คล้ายกันคือช่วงแรกๆอารมณ์จะตื้อๆ ไม่ยินดียินร้ายกับอะไรมากนัก เห็นทางในสว่างชีวิตมากขึ้น และไม่อยากตายแล้ว แม้ปัญหาต่างๆยังแย่เหมือนเดิม อย่างน้อยมันยังมีแสงสว่าง

บทที่ 11: ความหวังในกลักฟิล์ม

• เพื่อนของเขายังรักษาโรคซึมเศร้ากับแพทย์แผนปัจจุบันอย่างสม่ำเสมอและมีวินัยเป็นเวลาปีเศษ ร่วมกับปัญหาหนี้นอกระบบก้อนใหญ่ก็ค่อยๆคลี่คลายลง เห็นทางออกมากขึ้น เพื่อนของเขาก็ซึมเศร้าลดลงมาก นึ่จึงสำคัญมากที่ต้องจัดการสิ่งแวดล้อมและปัจจัยภายนอก เพราไม่งั้นรับยาไป ก็อาจไม่สามารถหายได้สนิท
• และเพิ่อนของเขาก็หายจากโรคซึมเศร้าได้จริงๆ

บทที่ 12: เสียงว่าร้ายจากในเงามืด

• เพื่อนอีกคนของผู้เขียน ก็มีอาการซึมเศร้าจากสิ่งแวดล้อมเป็นจุดเริ่มต้น คือต้องไปทำงานที่ต่างประเทศ ทำงานที่บริเวณค่อนข้างชนบท แม้แต่สัญญาณอินเตอร์เน็ตก็ไม่ดี เหมือนโดนตัดขาดจากโลกภายนอก อาการต่างๆแย่ลง มีความรู้สึกว่าโดนคนนินทาตลอดเวลา เวลาที่ได้ยินคนพูดกัน จะชอบคิดไปก่อนว่าตัวเองโดนนินทาอยู่ แม้รู้ว่าเขาอาจจะพูดเรื่องอื่นอยู่ แต่ห้ามความคิดตัวเองไม่ได้ รู้สึกเครียดไม่อยากเจอหน้าใคร กลัวทำให้คนนู้นคนนี้ไม่ถูกใจ กังวลไปหมด เขาจึงชวนเพื่อนมาพบจิตแพทย์ด้วยกันที่เมืองไทย

บทที่ 13: คำถามที่ต้องการคำตอบ

• เพื่อนคนนี้ก็ถูกวินิจฉัยว่าเป็นโรคซึมเศร้าและได้เริ่มยา และโชคดีที่ที่ทำงานนั้นมีคนใหม่ๆ คนที่ toxic ออกไป ยาทำให้อารมณ์นิ่งขึ้น แต่ปัญหาทั้งหมดก็ยังไม่คลี่คลาย เพราะยังมีประเด็นเรื่องครอบครัว

บทที่ 14: โลกยังหมุนต่อไป

• แม่ของเพื่อนคนดังกล่าวเป็นโรคจิตเภท ทำให้บุคลิกภาพและชุดความคิดต่างๆผิดเพี้ยนไปจากปกติ ทำให้แม่ต้องย้ายอยู่คนละจังหวัดกับพ่อ ไปอยู่กับญาติๆ และทำให้เพื่อนคนนั้นต้องกู้เงินซื้อบ้านใหม่ให้แม่ เกิดหนี้ก้อนใหญ่ติดตัว
• ปัญหาหนี้นั้นเรื่องใหญ่และน่าจะอีกนาน จึงอาจต้องมาโฟกัสเรื่องงานก่อน ครั้งนี้ งานไม่สามารถเลิกทำได้ แม้ถ้าเลิกงานจะทำให้จิตใจดีขึ้นรวดเร็วแน่นนอน แต่ก็มีปัญหาเรื่องบ้านเรื่องหนี้อีก ภาพรวมจึงต้องรักษาใจให้ทำงานต่อไปไหว จึงอาจไม่ได้หยุดยาเร็วนัก เพราะก้โลกการงานไม่ได้ แต่เทียบกับวันแรกนั้น ทัศนคติต่อชีวิตก็ดีขึ้นมาก แววตาก็เปลี่ยนไปมาก มีความสุขกับชีวิตมากขึ้น

บทที่ 15: พรหม (ไม่) ลิขิต

• เพื่อนคนที่สาม มีภาวะซึมเศร้าและรักษากับหมอเอกชนมาสามปี แต่ละครั้งที่ไปหานั้นก็ได้คุยไม่เกิน 15 นาที และจ่ายยาคล้ายๆเดิม แถมยังบอกว่าให้ยาได้เต็มที่แล้ว ที่เหลือต้องช่วยตัวเองบ้าง หนำซ้ำพอจะลองเปลี่ยนหมอ หมอคนใหม่ก็ไล่กลับไปที่เดิม
• ผู้เขียนจึงชวนเพื่อนคนนี้มารักษากับหมอประจำ ซึ่งได้ผลดีขึ้น หมอคนนี้รับฟังปัญหาอย่างดี ถามประวัติละเอียดมาก เป็นประกายความหวังแรกในรอบหลายปี

บทที่ 16: ปื้นชำเชือกปรากฏ

• อย่างไรก็ตามเพื่อนคนนี้มีปัญหาหนักคือเรื่องแฟน ซึ่งจะดิ่งหนักมากทุกครั้งที่ทะเลาะ หมอจึงแนะนำให้หาสังคมที่กว้างขึ้น ไม่ผันผวน เปลี่ยนสังคม แต่ก็ยังทำไม่ได้มากนัก มีครั้งหนึ่งที่ดิ่งจนกินยานอนหลับเกินขนาด แต่นั่นก็เป็นแค่วันแย่ๆวันหนึ่ง ไม่ใช่ชีวิตแย่ๆ

บทที่ 17: อะไรอยู่ใต้ภูเขาน้ำแข็ง

• เพื่อนคนที่สี่ มีปัญหานอนไม่หลับและสมาธิการทำงานลดลง โมโหง่ายขึ้นมาก จนปัญหาที่ทำงานชัดขึ้นเรื่อยๆ ตอนแรกเพื่อนคนนี้ลองไปรพ.รัฐบาล แต่คิวนัดยาวสามเดือน ผู้เขียนก็จึงชวนไปหาหมอคนเดียวกันกับเขา ซึ่งรอคิวแค่สามวัน
• เพื่อนคนที่สี่นี้วินิจฉัยว่าเป็นโรค panic disorder คล้ายโรคซึมเศร้า แต่โรคนี้อาการกังวลนู่นนี่นั่นจะเด่นกว่า การรักษาคล้ายๆกันคือยาและปรับสิ่งแวดล้อม พอเพื่อนคนนี้ได้กินยา ช่วยให้หลับได้ดีและปรับอารมณ์ คุณภาพีวิตก็ดีขึ้น ฉุนเฉียวลดลง ทำงานได้มากขึ่น สดใสมากขึ้น

บทที่ 18: แด่เราผู้เว้าแหว่ง

• เป็นบท FAQ ในประเด็นต่างๆของโรคซึมเศร้า เช่น จะรู้ได้ยังไงว่าเป็นโรคซึมเศร้า เป็นมากแค่ไหนควรไปพบแพทย์ ถ้าแพทย์บอกว่าเป็น แต่รู้สึกว่าตัวเองไม่เป็น ควรจะทำยังไง ควรไปพบจิตแพทย์ที่โรงพยาบาลไหน ค่ารักษาเท่าไหร่ หมอรพ.รัฐกับเอกชนต่างกันมั้ย รู้ได้ยังไงว่าเมื่อไหร่ควรจะเปลี่ยนหมอ

บทที่ 19: คำเอ่ยคำลา

• ผ่านไป 1 ปี จิตแพทย์ก็บอกว่าผู้เขียนหายป่วยแล้ว เขาไม่ต้องกินยาแล้ว แต่หากสถานการอะไรๆย่ำแย่ลง ก็อาจกลับมาป่วยได้ ซึ่งก็แค่รักษาใหม่
• การหายป่วยจากโรคซึมเศร้าให้ประสบการชีวิตกับผู้เขียนมากมาย เช่น มีความสุขได้ง่ายขึ้น เข้าใจความรู้สึกตัวเองมากขึ้น รับมือกับโลกได้มากขึ้น รับมือกับอารมณ์ตัวเองได้ดีขึ้น ได้เป็นนักเขียนตามที่ตัวเองไฝ่ฝัน

บทที่ 20: ตัวคุณเป็นของคุณ

• สุดท้ายหนังสือเล่มนี้ขอย้ำผู้อ่านว่า ถ้าไม่ไหว ก็ไปหาหมอเถอะ อย่าแบกมันไว้เลย
• การรักษาซึมเศร้าไม่ง่าย แต่ผู้เขียนก็ย้ำว่าเขาเข้าใจมันดี และเขาเองหายมาได้แล้ว กลับมาเป็นคนเดิมได้แล้ว จงมีความหวัง โรคนี้หายได้ แม้บางครั้งอาจไม่สามารถจัดการตอปัญหาได้ แต่คุมอาการไว้ ก็ยังช่วยถนอมสมองของเราได้ เราอาจจะต้องรอนานหน่อย แต่ไม่ได้แปลว่าเราคนเดิมหรือคนใหม่ จะมาไม่ถึง